Wetlands4Cities

Het project

Wetlands4Cities is een project van Natuurpunt in samenwerking met Ecover, producent van onder meer ecologische schoonmaakmiddelen. Ecover riep particulieren en organisaties op om innovatieve oplossingen aan te reiken voor de klimaat- en waterproblematiek. Ecover stelt een fonds ter beschikking dat gefinancierd is vanuit de meerverkoop tijdens de coronacrisis. Er kwamen bijna 800 inzendingen binnen uit België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Wetlands4Cities is de Belgische winnaar.

Het project wil 5 stedelijke wetlands in Vlaanderen realiseren en opwaarderen als hotspots voor biodiversiteit en als natuurlijke klimaatbuffers. Natuurpunt nodigt iedereen uit om deze wetlands en hun fauna en flora te (her)ontdekken en deel te nemen aan een nieuw burgerwetenschapsproject.

In alle wetlands4Cities gebieden willen we door vernatting de bestaande kwetsbare natuur versterken, behouden en herstellen. Een stedelijk wetland moet meer zijn dan een moeras, een plas met water of een waterbuffer. Het zijn hotspots van biodiversiteit waar duizenden bijzondere planten- en diersoorten zich thuis voelen. Ze vormen een belangrijk rust-, fourageer- en overwinteringsgebied voor vogels. Op die manier dragen wij bij tot het herstel en de instandhouding van de biodiversiteit, met name in stedelijke gebieden.

Wie is er bij betrokken?

Bij het project zijn zowel private partners, NGO’s als overheden betrokken.
Zo is het project ontstaan uit een samenwerking met Ecover. In eerste instatie werken we ook samen met onze lokale Natuurpunt afdelingen die als beheerders en lokale deskundigen de implementaties en ontwikkelingen in onze natuurlijke klimaatbuffers mee opvolgen. Daarnaast hebben we een overeenkomst met NGO Join For Water die mee oproepen om onze gebieden te steunen.

Ook is er een ruime samenwerking met dat van overheidsinstanties van lokale besturen, Regionale Landschappen en Provincies tot gewestelijke instanties zoals ANB, VMM,..

In kader van het project CurieuzeNeuzen - dat onderzoek doet naar de effecten van hitte, droogte en overvloedige neerslag op onze Natuurgebieden - werken we ook samen met Universiteit Antwerpen.

Op internationaal vlak is er een LIFE klimaat project ingediend bij De Europese Commissie. Daarnaast werken we voor communicatieve en educatieve doeleinden ook samen met Eurosite, de Europese netwerkorganisatie voor natuur- en terreinbeheerders.

Bijdrage aan de doelstelling "Stedelijke en voorstedelijke gebieden"

De natuurlijke klimaatbuffers maken onderdeel uit van het Europese Natura 2000 netwerk, het Vlaams Ecologisch Netwerk (grote eenheid natuur) en/of zijn gelegen in beekvalleien. De voorziene inrichtings- en herstelacties dragen dus in belangrijke mate mij tot de versterking en verbetering van de connectiviteit én de integriteit van het ecologisch netwerk in Vlaanderen.

In de Projectgebieden (Uitkerkse Polder, Meirdam, Houzekouter, Hobokense polder, Mechels Broek, Pinsbeemden,..) die samen goed zijn voor meer dan 200 ha worden bestaande wetlands uitgebreid en hersteld. Zo gaan we in de Hobokense polder 3 ha. Nieuw Wetland ontwikkelen, gaan we in Meirdam meer dan 20 ha vernatten. Het Mechels Broek, dat meer dan 100ha groot is, willen we beter bestand maken tegen droogte periodes door een verbinding te herstellen met de omliggende waterlopen (Vrouwvliet en Dijle) en deze natuurlijker te gaan inrichten. De aanleg van nieuwe groene en blauwe zones bevordert de biodiversiteit en maakt het herstel van bepaalde planten- en diersoorten mogelijk.

Alle wetlands4cities gebieden gelegen zijn op een afstand van maximaal 5 tot 10 km van een middelgrote stad +/-50 000 inwoners. Zorgen we ervoor dat de randstedelijke natuur van de geselecteerde steden (Antwerpen, Mechelen, Brugge, Dendermonde, Hasselt, Aalst) versterkt en waar mogelijk hersteld wordt. Wij werken dus mee aan de (re)naturalisatie van stedelijke en randstedelijke gebieden met deze natuurlijke klimaatbuffers.

Hoe worden de criteria van de doelstelling ingevuld?

Het beheer is steeds aangepast aan het gebied. Zo wordt er beperkt gemaaid (enkel indien nodig) en wordt overtollig maaisel afgevoerd. Er wordt geen gebruik gemaakt van chemicaliën of biociden en in de mate van het mogelijke wordt gebruik gemaakt van elektrische machines (reductie uitstoot CO2 en fijn stof)). In het Mechels broek wordt ook gebruik gemaakt van runderen (Galloway’s) voor de beheerwerken in het gebied

Bij het beheer en bij de aanleg van infrastructuur maken we zo veel mogelijk gebruik van natuurlijke materialen (hout, takken,..) voor de aanleg van wandelpaden, infoborden en of afsluitingen.

Het beheer en de inrichtingswerken zijn steeds aangepast aan het gebied. Wij proberen niet alleen de ecologische kenmerken te respecteren, maar ook te versterken om de bestaande wetlands te versterken. Zo willen we extra water bufferen door aangepast polderbeheer, het plaatsen van stuwen of het afgraven van historisch opgehoogde grond. Grote werken vinden steeds plaats buiten de broedperiode in het voorjaar om zo min mogelijk verstoring te veroorzaken. Ook worden waar mogelijk vlonderpaden aangelegd om de kwetsbare bodem niet ter verstoren en worden delen afgesloten voor het grote publiek om schade en verstoring te vermijden.In de mate van het mogelijke werken we zoveel mogelijk met gelabelde producten en materiaal (bvb. fsc-gelabeld hout, bio-oliën) en nemen we deze voorwaarden op in de aanbestedingen (green procurement). De beheermaatregelen die we nemen passen we zo goed mogelijk aan aan de omgeving, om de landschappelijke waarden te respecteren en deze wetlands in het landschap te integreren. Zo maken we gebruik van historische kaarten (Ferraris, Vander Maelen) om de historiek van het gebied te bekijken en waar mogelijk deze te herstellen. Bv grachten en kanalen in Meirdam of herstel van het oorspronkelijk waterpeil in de Uitkerkse polder (Brugge). Ook hebben we voor het project 3 types van stedelijke wetlands gedefinieerd (gelegen aan de kust / onder invloed van de zee, antropogeen ( ontwikkeld door de mensen), en natuurlijke waar we een bestaand of historisch wetland herstellen. Bij aanplantingen wordt uitsluitend gebruik gemaakt van inheemse, autochtone (indien beschikbaar) soorten. Invasieve exoten (reuzenberenklauw, Japanse duizendknoop,..) worden waar mogelijk ook verwijderd uit de gebieden.

Voordelen

Stedelijke wetlands combineren verschillende functies en ecosysteemdiensten op een kwalitatieve manier:

natuur en biodiversiteit
klimaat en water (overstromingen, droogte, hittestress)
sociaal en maatschappelijk

Het verbeteren/herstellen van wetlands heeft een positief effect op de biodiversiteit:

Wetlands behoren tot meest waardevolle ecosystemen in Europa gekenmerkt door bijzondere, sterk bedreigde habitats. Het zijn hotspots van biodiversiteit waar duizenden bijzondere planten- en diersoorten zich thuis voelen. Ze vormen een belangrijk rust-, fourageer- en overwinteringsgebied voor vogels. Door die stedelijke wetlands te gaan herstellen, versterken we de biodiversiteit in stedelijke gebieden en behouden we zeldzame habitats en soorten in Vlaanderen

Daarnaast hebben stedelijke wetlands ook een positief effect op de leefomgeving van de omwonenden en voor de bevolking dit op meerdere manieren:

Stedelijke en urbane gebieden hebben sterker te lijden onder de klimaatopwarming. Zo tonen metingen een groot verschil tussen de temperatuur in een stad en het buitengebied. Dit kan op warme zomeravonden soms oplopen tot 6-10 °C. Van natte natuur en groen is bewezen dat het een verkoelend effect heeft. Wetlands kunnen een essentieel onderdeel zijn van het blauw-groene netwerk in een stad, dat zorgt voor een verkoelend effect tijdens hittegolven. Die komen in Vlaanderen steeds frequenter voor en leiden tot een oversterfte in bepaalde perioden.

Het belang van groen en open ruimte in het mentaal en fysiek welbevinden van mensen wordt steeds vaker wetenschappelijk aangetoond. De creatie en ontwikkeling van stedelijke wetlands kan bij dragen tot het verhogen van de gezondheid en het welbevinden van de omwonenden. Naast het bieden van een koele plek op hete zomerdagen, kunnen stedelijke wetlands ook dienen als rustpunt voor de omwonenden waar je metaal tot rust kan komen. Ze kunnen ook bijdragen aan een verbetering van de luchtkwaliteit die in veel (grote ) steden ondermaats is.