La ferme naturelle « Het Bolhuis » est une ferme d’élevage biologique qui travaille en étroite collaboration avec « Natuurpunt » et « Agentschap voor Natuur en Bos » (ANB).
Natuurboerderij het Bolhuis
Lees meer
Versnelling van de transitie van landbouw naar agro-ecologie
Het project bestaat uit het verspreiden van het agro-ecologische systeem onder landbouwers en andere actoren van de voedselketen.
Biodiversiteitsvriendelijke productie en consumptie
Stad : Wallonia
Regio : Wallonia
Project van : Terres vivantes
Aangesloten op : Okt 2022
Het project
Het project bestaat uit het verspreiden van het agro-ecologische systeem onder landbouwers en andere actoren van de voedselketen. Het doel is om tegen 2030 alle Waalse landbouwers te betrekken bij een agro-ecologische transitie.
Agro-ecologie is een meer zelfvoorzienend, winstgevender en milieuvriendelijker landbouwsysteem. Het is ook een geherlokaliseerd voedselsysteem, schepper van werkgelegenheid, gebaseerd op korte(re) ketens, producent van gezond en vers voedsel verkregen op levende bodems (Eén gezondheid: van rhizosfeer tot darmmicrobiota).
Het is een op biodiversiteit gebaseerd systeem dat agrarische, functionele en erfgoedbiodiversiteit genereert.
Het project is gebaseerd op een participatieve aanpak in groepen landbouwers, waarin landbouwers met elkaar en met een team van agronomen van gedachten wisselen. Het is ook een "systeembenadering" waarbij alle aspecten van het landbouwbedrijf worden bekeken en op iteratieve wijze worden verbeterd. Een systeem van agro-ecologische indicatoren beoordeelt jaarlijks de vooruitgang van elk landbouwbedrijf. Deze diagnose wordt gebruikt om de sterke en zwakke punten van de landbouwbedrijven vast te stellen en jaarlijkse doelstellingen inzake vooruitgang te bepalen.
Door de afwezigheid van intensieve bodembewerking en een continue bodembedekking wordt de biodiversiteit van de bodems hersteld. Een ecologisch netwerk van voornamelijk grasstroken en heggen trekt bondgenoten van de gewassen aan, maar ook fauna in het algemeen. Gevarieerde bodembedekkers tussen de hoofdgewassen ondersteunen een verscheidenheid aan fauna. De integratie van gewassen/vee houdt permanente en tijdelijke graslanden in stand of ontwikkelt deze, vaak in combinatie met bocagelandschap.
De verwerking en verkoop van producten in korte en lokale ketens brengt producenten en consumenten, het platteland en de steden weer met elkaar in contact. Dit benadrukt het werk van de landbouwers en de kwaliteit van de producten. Het zorgt er ook voor dat landbouwbedrijven rendabeler zijn en een toekomst op lange termijn hebben.
Het is dus een win-winproject waarbij producenten, burgers, het milieu, het klimaat en de biodiversiteit de winnende partijen zijn.
Wie is er bij betrokken?
Landbouwers, verwerkers en distributeurs van landbouwproducten. Ambachtslieden en toeleveranciers. Onderzoekers, leraren, studenten, besluitvormers, ... Kantines, restaurants, scholen, bedrijven, administraties.
Bijdrage aan de doelstelling "Gewassen en dierlijke producten" en "Ingevoerde primaire grondstoffen"
3.000 landbouwers in agro-ecologische transitie tegen 2030
730.000 ha, of ongeveer 7 miljoen ton producten (droge materie)
Hoe worden de criteria van de doelstelling ingevuld?
Agro-ecologie is gebaseerd op de imitatie van de natuur. Het impliceert een paradigmaverschuiving die ertoe moet leiden dat het concept van het bestrijden van de natuur wordt losgelaten en dat in plaats daarvan met haar wordt samengewerkt en haar wetten worden geëerbiedigd. Het impliceert ook een holistische benadering van de gehele landbouw- en levensmiddelensector, in tegenstelling tot de reductionistische benadering van het huidige landbouwsysteem. Deze dubbele benadering, biomimetisch en holistisch, leidt tot een hervorming van de voedselketen en een nieuw pact tussen landbouwers onbderling, tussen landbouwers en andere burgers, tussen mens en natuur.
De ecologische strategie van de agro-ecologie bestaat erin commerciële inputs die met veel fossiele energie worden geproduceerd, zoals meststoffen en pesticiden, te vervangen door ecosysteemdiensten die door de biodiversiteit worden geleverd. Synthetische stikstof wordt vervangen door stikstof die wordt gebonden door symbiose tussen peulgewassen en stikstofbindende bacteriën. Luzerne of rode klaver bijvoorbeeld, kunnen 300 tot 400 kg stikstof per hectare per jaar binden, d.w.z. veel meer dan wat landbouwers op hun velden verspreiden. Fungiciden kunnen worden vervangen door een levende bodem waarin niet-pathogene bacteriën en schimmels de gewassen beschermen tegen pathogene micro-organismen. Insecticiden kunnen worden vervangen door een ecologisch netwerk van grasstroken, heggen en andere elementen, die populaties van natuurlijke vijanden van gewasplagen aantrekken. De bodemstructuur en -vruchtbaarheid kunnen worden verbeterd door de activiteit van micro-organismen en bodemfauna, alsook door het stoppen van bodembewerking door heftige mechanische bewerkingen zoals ploegen.
Deze biodiversiteitsdiensten zijn de reden waarom agro-ecologische systemen investeren in het herstel van de biodiversiteit, van de bodem tot het landschap, van de wisselbouw van gewassen tot de diversiteit van de actoren.
Aangezien in agro-ecologische systemen de meeste bewerkingen van conventionele landbouwers door andere levende organismen worden verricht, wordt het werk per hectare of per dier aanzienlijk verminderd. Zo komt er tijd vrij voor andere mogelijke inkomstengenererende of vrijetijdsactiviteiten.
Agro-ecologische systemen zijn beter bestand tegen klimaatverandering dan de conventionele systemen dankzij hun intrinsieke diversiteit, het herstel van het koolstofgehalte van de bodem waardoor de waterhuishouding wordt verbeterd, en de keuze van soorten, cultivars en rassen die sterker zijn dan hun huidige equivalenten.
Agro-ecologische systemen verminderen de klimaatverandering door koolstof op te slaan in de bodem en de vegetatie, en door het gebruik van fossiele energie in landbouwpraktijken te verminderen, met name in de twee posten die veel fossiele energie vereisen: ploegen en het gebruik van stikstofhoudende kunstmest. Ploegen en intensieve bodembewerking worden voornamelijk vervangen door bodembedekkers, direct zaaien en onkruidonderdrukkende gewassen. Stikstof die via het energieverslindende Haber-Boschproces wordt gebonden, wordt vervangen door biologisch gebonden stikstof.
Agro-ecologische systemen zijn dus systemen die verder gaan dan het biologische aspect.
De economische strategie van de agro-ecologie bestaat enerzijds uit een drastische verlaging van de productiekosten en anderzijds uit een verhoging van de inkomsten door de productie van kwaliteitsproducten, de verwerking van producten en de afzet ervan in korte en lokale ketens in vergelijking met de situatie van de conventionele landbouw. Aangezien bij agro-ecologie de kosten dalen en de inkomsten stijgen, zijn de winsten vergelijkbaar met of hoger dan die van de conventionele landbouw. Vooral de toegevoegde waarde per hectare en per persoon neemt aanzienlijk toe.
Agro-ecologische systemen zijn economisch efficiënt gebleken in een reeks geografische producties en situaties in Europa (Van der Ploeg et al. 20192). De economische indicatoren zijn in deze studie gemiddeld 50 % hoger in de agro-ecologie (+10 % tot +110 %) dan in de conventionele systemen.
Dit agro-ecologische systeem is momenteel performant genoeg om op grote schaal te worden verspreid.
Het doel van dit project is dit agro-ecologische systeem in de landbouwgemeenschap te verspreiden zodat zoveel mogelijk Waalse landbouwers het initiatief nemen tot een transitie naar de agro-ecologie.
Het project zou op termijn ongeveer 3.000 Waalse landbouwers kunnen bereiken als het in de toekomst wordt voortgezet en geïntensiveerd. Gelet op de hoge gemiddelde leeftijd van de landbouwers en het lage overnamepercentage van conventionele landbouwbedrijven, mag worden aangenomen dat een groot deel van de landbouwers die bedrijven met toekomst beheren, zou worden aangemoedigd om de overstap naar agro-ecologie te maken.
De werkwijze is holistisch en participatief. Deze methode is gebaseerd op een partnerschap tussen een team van agronomen, een groep 'pionierende' landbouwers en andere belanghebbenden. Ze verenigt de belangrijkste betrokkenen, de landbouwers zelf. Die worden bij elke fase van het project betrokken en worden gezien als bezitters van kennis en niet alleen als mensen die advies moeten krijgen. Dit heeft het voordeel dat de technische oplossingen snel worden uitgefilterd: alleen oplossingen die voor de landbouwers aanvaardbaar zijn, worden gepromoot. Van bij het begin is er dus sprake van een integratie van de ecologische, sociale, economische en technische aspecten in de projectactiviteiten. Er wordt impliciet rekening gehouden met de culturele waarden van de landbouwers. De kennis van de landbouwers en agronomen wordt gecombineerd, waarbij eerstgenoemden hun praktische ervaring inbrengen en laatstgenoemden hun technische en wetenschappelijke kennis. Wanneer deze twee soorten kennis worden gecombineerd, ontstaan er snel realistische en pragmatische oplossingen.
[1] Van der Ploeg, J. D., Barjolle, D., Bruil, J., Brunori, G., Madureira, L. M. C., Dessein, J. , Drag Z., Fink-Kessler A., Gasselin P., Gonzalez de Molina M., Gorlach K., Jürgens K., Kinsella J., Kirwan J., Knickel K., Lucas V., Marsden T., Maye D., Migliorini P., Milone P., Noe E., Nowak P., Parrott N., Peeters A., Rossi A., Schermer M., Ventura F., Visser M., Wesel A., 2019. The economic potential of agroecology: Empirical evidence from Europe. Journal of Rural Studies, 71, 46-61.
Voordelen
Het agro-ecologische systeem, biologische landbouw zonder bodembewerking (ABC), heeft de volgende kenmerken en effecten op de biodiversiteit:
Een dicht ecologisch netwerk van 3 m brede grasstroken in parallelle stroken met een onderlinge afstand van 60 m, over de volledige oppervlakte akkerland van de landbouwbedrijven. Het bestaat uit 3 soorten bodembedekkers die elkaar om de 30 m in elke strook afwisselen, waaronder bloemenweiden. Dit netwerk trekt roofdieren en parasitoïden van gewasplagen aan. Ze hebben ook een zeer positieve invloed op vogels (patrijzen of zangvogels zoals de grauwe klauwier) en zoogdieren (haas, ree, ...).
Een netwerk van gediversifieerde heggen, bestaande uit een twintigtal soorten, die beurtelings stuifmeel en nectar produceren van januari/februari tot juni/juli, en vervolgens vruchten dragen van juni tot december. Dit trekt bestuivende insecten en vruchtenetende vogels aan.
De invoering van andere elementen van het ecologisch netwerk wordt aangemoedigd: plassen, vijvers, steen- en houtstapels, enz.
De afwezigheid van herbiciden in het systeem maakt een bescheiden ontwikkeling van adventieve planten mogelijk, maar voldoende om vogels (patrijzen) en insecten aan te trekken.
Door de afwezigheid van insecticiden kunnen insecten en spinachtigen zich ontwikkelen.
Stoppen met ploegen en de bodem permanent bedekken met hoofdgewassen en bodembedekkers stimuleert het bodemleven (bacteriën, schimmels, regenwormen, enz.) , wat zelf een voedingsbasis vormt voor vele andere organismen, waaronder vogels.
Gediversifieerde bodembedekkers van het Biomax-type, gezaaid tussen twee hoofdgewassen, vormen een habitat voor de bondgenoten van de gewassen (vooral insecten), bestuivers, trek- of overwinterende vogels, zoogdieren, enz.
De integratie van gewassen/het fokken van herkauwers vereist de aanwezigheid van tijdelijke en permanente graslanden (meestal bocagelandschappen) die een voedselbron vormen voor met name vele insecten en vogels. De aanwezigheid van herkauwers trekt insecten aan die bijvoorbeeld door zwaluwen worden gegeten. De rode wouw jaagt in recent gemaaide graslanden. Enz.
Door de diversiteit van gewasrotaties worden voedselbronnen zoals zaden (vlas, hennep, traditionele granen, maïs, ...) en knollen vermenigvuldigd en kunnen dieren op elk moment een schuilplaats vinden.
Bij het project is een groot aantal actoren betrokken: Landbouwers, verwerkers en distributeurs van landbouwproducten. Ambachtslieden en toeleveranciers. Onderzoekers, leraren, studenten, besluitvormers, ... Kantines, restaurants, scholen, bedrijven, administraties.
Dit engagement komt ook tot uiting in de volgende initiatieven :
EU Organic Label https://www.labelinfo.be/fr/la…
Bioguarantee Label https://biogarantie.be/
Ecoguarantee Label https://ecogarantie.eu/
Ecoguarantee Label https://www.natagriwal.be/
Andere projecten in verband met de doelstelling "Gewassen en dierlijke producten" en "Ingevoerde primaire grondstoffen"